Thực đơn
Max Steiner
Trong thời kỳ đầu, các nhà sản xuất tránh sử dụng nhạc nền cho các cảnh thoại vì cho rằng khán giả sẽ tự hỏi nhạc đến từ đâu. Kết quả là, Steiner ghi chú "Họ bắt đầu thêm một ít nhạc rải rác nhằm hỗ trợ các cảnh yêu đương hoặc cảnh yên lặng."[72] Nhưng trong những khung cảnh âm nhạc là tất yếu như hộp đêm, sảnh khiêu vũ hay nhà hát, dàn nhạc giao hưởng thích hợp một cách tự nhiên hơn và được dùng thường xuyên.[73] Để lý giải cho việc thêm nhạc vào những cảnh bình thường không có, âm nhạc được lồng ghép thông qua nhân vật hoặc thể hiện nguyên nhân rõ ràng. Ví dụ, cậu bé chăn cừu thổi sáo phía sau trên nền nhạc gia hưởng, hay nghệ sĩ vĩ cầm lang thang ngẫu nhiên đi theo cặp đôi trong cảnh yêu đương tình tứ.[73] Tuy nhiên, vì một nửa lượng nhạc được ghi trên trường quay, Steiner nói rằng điều đó dẫn đến rất nhiều bất tiện và tốn kém khi sau đó phải biên tập lại, nhạc thường bị phá hỏng. Khi công nghệ ghi âm đương thời được cải thiện, ông có thể ghi âm nhạc đồng bộ hóa với phim và thay đổi nhạc sau quá trình biên tập. Steiner giải thích phương pháp soạn nhạc điển hình của riêng mình:
| “ | Khi đã hoàn tất và biên tập xong, phim chuyển sang phiên tôi. Rồi tôi căn thời gian nhưng không phải bằng đồng hồ bấm giây như nhiều người vẫn làm. Tôi đưa phim qua máy đo đặc biệt tạo ra bảng tín hiệu chính xác đến từng giây của hành động hay lời nói trên hình...[25] Khi đang tạo bảng tín hiệu, tôi bắt đầu viết nhạc chủ đề cho các nhân vật và cảnh khác nhau mà chưa cần để ý đến việc khớp thời gian. Trong giai đoạn này, tôi cũng nhập tâm những gì đã xem và lên kế hoạch âm nhạc cho bộ phim đó. Với những cảnh tiết tấu quá chậm, tôi có thể dùng chút nhạc sôi nổi để tăng tốc hoặc nếu cảnh quá nhanh, tôi sẽ đưa vào chút cảm nhận bằng nhạc chậm hơn. Hoặc dùng âm nhạc để khắc họa cảm xúc nhân vật, đơn cử như nỗi thống khổ mà quay cận cảnh trong yên lặng sẽ không diễn tả hết được.[74] | ” |
Khi soạn nhạc phim, Steiner thường hướng theo bản năng và lý trí của mình. Ví dụ, khi làm ngược lại ý kiến Selznick muốn dùng nhạc cổ điển cho Cuốn theo chiều gió, Steiner nói:
| “ | Tôi chắc rằng những âm nhạc quen thuộc dù có phổ biến đến đâu cũng không hỗ trợ làm nền cho hình ảnh diễn xuất. Tôi tin rằng dù mang tâm hồn âm nhạc hơn bất cứ dân tộc nào trên thế giới, người Mỹ cũng không thể cảm thấy quen thuộc hết với những tác phẩm bậc thầy cổ điển và tân thời... Tất nhiên có nhiều người trong ngành bất đồng với quan điểm của tôi.[75] | ” |
Bản nhạc cổ điển đôi khi tác động tiêu cực cho phim, đặc biệt khi quá quen thuộc lại vô tình làm khán giả chú ý đến nhạc thay vì hình ảnh. Ví dụ, những phim như 2001: A Space Odyssey, The Sting và Manhattan có giai điệu dễ nhận biết thay vì dùng hiệu ứng "trong tiềm thức" được ưa chuộng hơn. Steiner là một trong những người đầu tiên nhận thấy cần thiết phải có những bản nhạc gốc riêng cho mỗi phim.
Steiner cảm biết thời điểm phát và dừng là khó nhất trong tạo nhạc, vì nhạc đưa vào không đúng có thể tăng tốc cảnh quay đáng ra cần chậm và ngược lại: "Cảm biết sự khác biệt sẽ tạo ra nhà soạn nhạc phim."[3] Steiner cũng lưu ý rằng nhiều nhà soạn nhạc khi đi ngược lại với kỹ thuật này sẽ hứng chịu thất bại trong việc đưa nhạc vào phim:
| “ | Tôi luôn cố gắng lệ thuộc bản thân mình vào phim. Nhiều nhà soạn nhạc mắc lỗi cho rằng phim là buổi hòa nhạc để họ trình diễn tài năng. Đây không phải là nơi làm điều đó... Nếu phô diễn quá nhiều sẽ đánh mất sự lôi cuốn về cảm xúc. Lý thuyết của tôi là âm nhạc phải để cảm nhận hơn là chỉ lắng nghe.[3] | ” |
Mặc dù một số học giả cho rằng Steiner là người phát minh ra kỹ thuật click track, nhưng ông cùng với Roy Webb chỉ là những người đầu tiên áp dụng kỹ thuật này trong soạn nhạc phim. Carl Stalling và Scott Bradley mới là những người sử dụng kỹ thuật này đầu tiên trong âm nhạc hoạt hình. Click track cho phép soạn giả đồng bộ nhạc với phim một cách chính xác hơn. Kỹ thuật này bao gồm việc đục lỗ lên phim soundtrack dựa trên nguyên lý toán học về tốc độ máy đếm nhịp. Khi các lỗ đi qua máy chiếu, dàn nhạc và người chỉ huy có thể nghe thấy tiếng lách cách (click) qua tai nghe, cho phép ghi âm chính xác cùng lúc với thời điểm phim.[76] Kỹ thuật này cho phép người chỉ huy và dàn nhạc khớp nhạc hoàn hảo với thời gian phim, xóa bỏ việc cắt hoặc dừng nhạc giữa chừng như từng làm trước đó. Steiner phổ biến kỹ thuật này trong nhạc phim, cho phép "bắt được hành động", tạo ra âm thanh cho các chi tiết nhỏ trên màn hình.[24] Trên thực tế, người ta cho rằng Steiner mất nhiều thời giờ khớp hành động với nhạc hơn là sáng tác giai điệu và mô típ, bởi đó là những việc quá dễ dàng với ông.[77]
Với nền tảng âm nhạc được đào tạo tại châu Âu chủ yếu là opera và operetta cùng với kinh nghiệm sân khấu, Steiner đã mang theo một loạt kỹ thuật cổ điển đóng góp cho nhạc phim Hollywood.[27] Mặc dù được gọi là "nhà phát minh nhạc phim hiện đại", nhưng bản thân Steiner tự phát biểu rằng "ý tưởng bắt nguồn từ Richard Wagner... Nếu sống ở thế kỷ này, Wagner sẽ là nhà soạn nhạc phim số 1".[78] Wagner là người phát minh leitmotif có ảnh hưởng đến sáng tác của Steiner.[33][79] Âm nhạc Steiner chủ yếu dựa vào nét chủ đạo. Ông cũng sẽ trích dẫn những giai điệu có sẵn, dễ nhận biết vào trong bản nhạc của mình, chẳng hạn như quốc ca. Người ta biết đến cũng như thường phê bình Steiner vì sử dụng kỹ thuật Mickey Mousing hoặc "bắt hành động". Kỹ thuật này có đặc trưng khớp chính xác nhạc với hành động hoặc cử chỉ trên màn hình. Steiner bị chỉ trích vì dùng kỹ thuật này quá thường xuyên.[80] Ví dụ, trong Of Human Bondage, Steiner dùng nhạc tạo ra hiệu ứng bước thấp bước cao mỗi khi nhân vật khoèo chân đi lại.[81]
Một trong những nguyên tắc quan trọng Steiner áp dụng bất cứ khi nào có thể là: Mỗi nhân vật nên có một nhạc chủ đề. "Steiner tạo ra một bức tranh âm nhạc truyền tải tất cả những gì chúng ta cần biết về nhân vật." Để đạt được điều này, Steiner đồng bộ âm nhạc với hành động trần thuật trên phim, và nét chủ đạo đóng vai trò như khung cấu trúc trong tác phẩm.[36]
Một minh chứng điển hình rõ nét nhất về cách nhân vật và âm nhạc đồng bộ với nhau là nhạc phim The Glass Menagerie (1950):
Một phim khác minh chứng nhân vật và âm nhạc đồng bộ với nhau là The Fountainhead (1949): Nhân vật Roark, một kiến trúc sư lý tưởng (do Gary Cooper thủ vai):
| “ | Nhạc chủ đề Steiner dành cho nam chính tràn ngập cảm xúc chân thực, lý tưởng và khát vọng nguyên bản. Nó trào lên mạnh mẽ đầy 'nam tính', còn nhạc chủ đề cô nhân tình của Roark hạ xuống nhẹ nhàng theo đường cong nữ tính. Bản nhạc mang lại chân giá trị và vẻ huy hoàng cho khung hình... Chàng đứng trên, nàng đi lên trong thang máy công nhân: âm nhạc như kéo họ lại với nhau, đầy trọn cho nhau...[85] | ” |
Giống như cách Steiner tạo ra nhạc chủ đề cho mỗi nhân vật trong phim, âm nhạc của ông đã phát triển các chủ đề để thể hiện khía cạnh cảm xúc cho những cảnh thông thường có nội dung không mang sắc thái tình cảm.[67] Ví dụ:
Khi đưa nhạc vào phim, Steiner sử dụng "quy trình đánh dấu" (spotting process), trong đó ông và đạo diễn sẽ xem toàn bộ phim và thảo luận về điểm đầu, cuối cho nhạc thực tế (diegetic).[87] Một kỹ thuật khác mà Steiner sử dụng là trộn nhạc nền và nhạc thực tế. Ví dụ, nhân vật tự đang ngâm nga là âm nhạc hiện thực còn dàn nhạc có thể chơi cùng giai điệu đó tạo ra hiệu ứng nhạc nền gắn liền với hình ảnh. Kỹ thuật này của Steiner bị chỉ trích vì nhận thức về nhạc phim có thể làm hỏng ảo ảnh tường thuật của phim.[88] Tuy nhiên, Steiner hiểu tầm quan trọng để phim trở nên nổi bật, khiến âm nhạc "lệ thuộc... vào hình ảnh" và nói rằng "nếu phô diễn quá, nó sẽ mất đi sức lôi cuốn về cảm xúc".[89] Trước năm 1932, các nhà sản xuất phim có tiếng cố gắng tránh dùng nhạc nền vì người xem sẽ thắc mắc không hiểu nhạc từ đâu ra.[90] Steiner được biết đến với việc sử dụng âm nhạc không có nội dung giai điệu nhưng tạo ra bầu không khí cho những cảnh quay trung tính nhất định. Steiner thiết kế chuyển động có giai điệu để tạo ra thứ nhạc nghe bình thường làm khán giả không bị phân tâm khỏi nội dung phim.[91] Ngược lại, Steiner đôi khi sử dụng nhạc hiện thực hoặc tự sự để nhấn mạnh hoặc phủ nhận những cảm xúc nhất định. Theo Steiner, "không có đối âm nào lớn hơn... nhạc đồng tính nam ẩn chứa cảnh bi kịch hoặc hoặc ngược lại".[92]
Thực đơn
Max SteinerLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Max Steiner